BU TOPRAKLARDAN ÇIKAN 500 YILLIK MARKAMIZ: TÜRK KAHVESİ

Kahve bitkisinin bu topraklarda yetişmemesine rağmen "Türk kahvesi " ismini almasının ilginç hikâyesini bilmek için 500 yıl önceye gitmemiz gerekir. 

Kahvenin Anadolu topraklarına gelmesi, Yemen Valisi Özdemir Paşa tarafından 1517 yılında İstanbul'a, saraya getirilmesiyle olur.  O yıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nda tahtta batılıların "Muhteşem Süleyman" dediği Kanuni Sultan Süleyman bulunmaktadır. 

Kahve önce sarayda, daha sonra halk tarafından evlerde tüketilmeye başlar ve çok sevilen bir içecek olur. 

Türk Kahvesi

Türkler, kahveyi kendilerine özgü yöntemleri ile kavurur, öğütür, pişirir ve içerler. Bu farklı tarz dolayısı ile "Türk kahvesi" adını alır. 

Türk kahvesi yüzyıllar boyunca Anadolu'dan dünyanın her yanına Türklerle birlikte gitmiş, çok farklı coğrafyalarda içilmiş ve gittiği yerlerde zaman içinde ismiyle, lezzetiyle, kültürüyle tanınmıştır. Yurtdışında yaşayan 7 milyon civarındaki Türk vatandaşı Türk kahvesini içmektedirler. Diasporada en fazla nüfusa sahip 2. ülke Türkiye'dir.

Eski Osmanlı coğrafyasında Türklerin dışında yaşayan milletlerin de Türk kahvesi alışkanlığı oluşmuştur. Bilerek, severek tüketmektedirler. Ortadoğu ülkelerinde de Türk kahvesi tüketilmektedir.

Kahve ve Kahvehane Kültürü

1554 yılında İstanbul'da ilk kahvehane açılır. Kahve kültürü saraydan evlere ve kahvehanelere taşınır, yaşanmaya başlar. Yabancı gezginler, elçiler, sanatçılar kitaplarında/anılarında Osmanlıda kahve ve kahvehane kültürünü her yönüyle anlatmaktadır. Çeşit çeşit kahvehaneler olduğu yerli ve yabancı kaynaklarda yer almaktadır.

500 yıllık geçmişi olan ve dünyanın ilk kahve pişirme yöntemi olan Türk kahvesi arkasında büyük bir kültüre sahiptir. Büyük şairimiz Yahya Kemal Beyatlı bunu "Türklerin bir kahve medeniyeti vardır" cümlesi ile ifade etmektedir.

Atasözlerinde, deyimlerde, bilmecelerde, şiirlerde, destanlarda yer alan kahve edebiyatımızda çok geniş bir yere sahiptir. Osmanlı kahvehane kültürü bugün değişerek ve dönüşerek kafelerle devam etmektedir.

Türk Kahvesi İçme Adabı ve Ritüeli

Unique (tek, benzersiz) bir ürün olan Türk kahvesinin, kavrulması, öğütülmesi, pişirilmesi ve sunumu özeldir. Türk kahvesi sunumunda kahve fincanları, öncesinde içilen suyun bardağı,  tepsileri, örtüleri bu kültürün önemli bir parçasıdır.  

Osmanlı imparatorluğu zamanında Avrupa'nın büyük/küçük çok sayıda porselen markası Türk kahvesi fincanı üretmişlerdir. Bu fincanların 17, 18 ve 19. yıllarda üretildiğini biliyoruz. Bugün ülkemizde Türk kahvesi fincanı üreten dünya çapında tasarımcılarımız,  firmalarımız bulunmaktadır.

Kahvenin Günlük Hayatımızdaki Yeri

Kahve Türk insanı için olmazsa olmazdır. Kahve, iletişimde sohbetin bahanesidir... 

"Gönül ne kahve ister, ne kahvehane

Gönül sohbet ister kahve bahane"

"Kahvelerim pişti gel, köpükleri taştı gel

İyi günüm dostları, kötü günüm geçti gel"

Sabah kahvesi, akşam kahvesi, yorgunluk kahvesi, yemek üstüne içilen kahve, kız isteme kahvesi, söz kahvesi, "hadi çok özledim bir kahve içelim" kahvesi gibi kahve içmek için farklı zamanlarımız ve nedenlerimiz bulunmaktadır. 

Sağlık konusuna gelince; doyurucudur, enerji verir, tok tutar, vücudu ve beyni dinç tutar, karaciğeri korur. Günde 3-4 tane içmek şartıyla sayısız faydaları olduğu yapılan araştırmalarla ortaya konulmuştur.

Bu konuda iyi bir kaynak olma özelliğine sahip, Prof. Dr. Hamdi AKAN tarafından yazılan "Kahve ve Sağlık" kitabını tavsiye ederim.

Türk Kahvesi Türkiye Tanıtımında 

2009 yılında Gizem Şalcıgil White ve arkadaşları, Amerika'da Türkiye'yi ve Türk kültürünü daha iyi nasıl tanıtabiliriz, nasıl anlatabiliriz diye düşünürlerken Türk kahvesinin bu konuda Türkiye ve Türkleri temsil eden en önemli ürün olacağına karar verirler.

Amerika'da çok popüler olan yiyecek arabalarından bir Türk kahvesi evi oluştururlar. Böylelikle Gezici Türk kahvesi Evi projesi sponsorların desteği ile gerçekleşir.

Gezici Türk Kahvesi Evi ve Turkish Coffee Lady

Gezici Türk kahvesi evi ile Gizem Şalcıgil White ve arkadaşları Amerika, Kanada ve Avrupa'da tanıtım turları, kahve söyleşileri yaptılar ve çok sayıda Türk kahvesi ikram ettiler.

Son olarak 2019'un Eylül ayında Amerika'da bir ay süreyle New York, Washington, New Jersey, Baltimore ve birçok kentte ikram, tanıtım ve sanatsal faaliyetlerde bulunuldu. Sokaklarda, festivallerde, üniversitelerde, DTİK New York buluşmasında katılım ve tanıtımlar yapıldı.

10 yıl süren bu çalışmalar sırasında Gizem'i tanıyanlar Türk kahvesi tanıtımında yaptığı çalışmalar nedeni ile kendisine "Turkish Coffee Lady" ismini uygun gördüler.

Turkish Coffee Lady Vakfı Kuruldu

8 Mart 2019 Dünya Kadınlar Günü'nde Turkish Coffee Lady Vakfı Washington'da kuruldu.

2009 yılından beri, Kurukahveci Mehmet Efendi'nin destekleri ile Türk kahvesinin eşsiz tadını sunarak yabancı toplumların nezdinde Türk kültürünün değerinin arttırılmasını sağlayan bu girişim, artık vakıf çatısı altında Türk kahvesi aracılığıyla halktan halka iletişim sağlamanın önemine vurgu yapacak.

Kültürel diplomasi alanında "500 Yıldır Dostluğun Tadı" temalı çalışmalar yaparak ve kahve seven toplumları birbiriyle yakınlaştırarak Türkiye'nin kültürel zenginliklerini daha etkili şekilde tanıtmayı amaçlayan vakıf ülke markasına da katkıda bulunmayı amaçlıyor. 

Ödüllü bir girişim olan ve 2012 yılından beri dünyayı gezen "Turkish Coffee Truck" projesi ile başlıca şehirlerin merkezlerinde binlerce kişiye Türk kahvesi ikram edilmiş, ayrıca düzenlenen sanatsal etkinliklerle toplumlar arası kültürel köprülerin kurulması sağlanmıştı.

Vakfın kurucuları Gizem Şalcıgil White ve Melek Edib, vakfın hedeflerini şu sözlerle aktarıyor: "Türkiye'nin dünya ekonomisinden daha fazla pay alan güçlü bir ülke olması için dünyaya olan katkılarını vurgulaması büyük önem taşımaktadır. Kahve ve kahvehane kültürü İstanbul'dan 16. yüzyılda dünyaya yayılmış ve 100 milyar dolar değerindeki kahve sektörünün oluşmasına önayak olmuştur. Vakfımız, kahve kültürünün dünyaya topraklarımızdan yayılma hikâyesini Türkiye tanıtımları kapsamında bir strateji olarak benimsemekte ve kültürel değerlerimize sahip çıkılmasına ilişkin bir bilinç uyandırmayı hedeflemektedir." 

2009 yılından beri projeye mentorluk yapan Türkiye Direktörü Göknur Akçadağ ise dünyanın ilk kahve pişirme yöntemi olan Türk kahvesinin Amerika'da tarihsel öneminin bilinirliğinin arttırılmasının önemini vurguluyor. Akçadağ sözlerine şöyle devam ediyor: "Kahve evrensel bir dildir ve her fincanın kendine ait bir hikâyesi vardır. "500 Yıldır Dostluğun Tadı" teması ile kültürel iletişime zemin hazırlayarak Türk kahvesinin dünyaya kattığı değer hakkında farkındalık yaratmayı amaçlıyoruz."

Türkiye'den girişimcilik konusunda uzman akademisyenler ve Amerika'dan sivil toplum üyelerinin oluşturduğu danışma kurulu çatısı altında vakıf ayrıca kadın girişimcilere yönelik eğitim programları da sunacak. "Girişimci Kadınlar Kulübü" adı altında kendi işini kurmak isteyen kişilere danışmanlık hizmeti verecek. 

Vakfın sosyal sorumluluk projeleri, Kurukahveci Mehmet Efendi ve Inomoon Innovative Dijital Pazarlama Ajansı tarafından desteklenmektedir.

www.turkishcoffeelady.org

(Brandmap Haziran/2020)